4. Ἁρ­μο­δι­ό­τη­τες τοῦ Ἡ­γου­μέ­νου.

Ἡ ἐ­σω­τε­ρι­κή πνευ­μα­τι­κή ζω­ή τῶν Μο­να­χῶν τῆς Μο­νῆς ἀ­πο­τε­λεῖ, κα­τά τούς ἱ­ε­ρούς κα­νό­νες καί τήν πα­ρά­δο­ση τῶν Πα­τέ­ρων, τήν κυ­ρί­α ἀ­πο­στο­λή τοῦ Ἡ­γου­μέ­νου, χω­ρίς ὁ Ἐ­πί­σκο­πος νά ἔ­χη καμ­μί­α ἁρ­μο­δι­ό­τη­τα ἐ­π' αὐ­τῆς. Ὁ Ἡ­γού­με­νος, σύμ­φω­να μέ τήν δι­δα­σκα­λί­α τοῦ Μ. Βα­σι­λεί­ου, "οὐ­δέν ἕτερον ἐ­στιν -δι­ά τήν Μονήν του- ἤ τό τοῦ Σω­τῆ­ρος ἐ­πέ­χων πρό­σω­πον". Ὁ δέ ἅ­γι­ος Συ­με­ών ὁ νέ­ος θε­ο­λό­γος ἀ­να­φέ­ρει ὅ­τι ὁ Ἡγούμενος, γι­ά νά ὁ­δη­γή­ση τούς Μο­να­χούς στήν σω­τη­ρί­α καί τήν πνευ­μα­τι­κή προ­κο­πή, πρέ­πει νά προΐ­στα­ται πι­στῶς τῶν πα­τέ­ρων καί ἀ­δελ­φῶν του καί νά φρο­ντί­ζη γι­' αὐ­τούς ὡς μέ­λη του, νά βά­ζει δέ τήν ψυ­χήν του ὑ­πέρ αὐ­τῶν καί νά μή προ­τι­μᾶ κα­νέ­να ἄλ­λο πρᾶ­γμα στόν κό­σμο πε­ρισ­σό­τε­ρο ἀ­πό τήν ἀ­γά­πη αὐ­τῶν. Ὡς ἰ­α­τρός νά θε­ρα­πεύ­η τά νο­σή­μα­τα τῶν ἀ­δελ­φῶν, ὡς ποι­μήν νά ἐ­πα­να­φέ­ρη τόν πε­ρι­πλα­νώ­με­νον καί τό μέν ὑ­γι­ές νά κα­θι­στᾶ πο­λυ­τό­κο στίς ἀ­ρε­τές, τό δέ "ψώ­ρας γέ­μον καί ἀ­νι­ά­τως ἔ­χον" νά τό ξε­χω­ρί­ζη ἀ­πό τήν λο­γι­κή του ἀ­γέ­λη γι­ά νά μή με­τα­δί­δε­ται τό νό­ση­μα καί στούς ὑ­γι­εῖς. Θε­ω­ρεῖ ὡς πρώ­τη καί ἀ­να­γκαί­α δι­α­κο­νί­α τοῦ Ἡ­γου­μέ­νου τήν ψυ­χι­κή ἐ­πι­μέ­λει­α, τίς δέ ἄλ­λες δι­α­κο­νί­ες νά μή τίς ἐ­κτε­λῆ ὅ­λες μό­νος του, ἀλ­λά νά τίς κα­τα­νέ­μη στούς ἀ­δελ­φούς τοῦ κοι­νο­βί­ου πού ζοῦν μέ εὐ­λά­βει­α καί φό­βο Θε­οῦ. Θά ἔ­χη ὅ­μως τήν τε­λι­κή ἐ­ξέ­τα­ση ὅ­λων καί τήν γνώ­ση τῶν δι­α­πρα­χθέ­ντων, σύμ­φω­να μέ τήν πα­ρά­δο­ση -ὅ­πως ἀ­να­φέ­ρει- τοῦ μάρ­τυ­ρος καί ὁ­μο­λο­γη­τοῦ π. Θε­ο­δώ­ρου τοῦ Στου­δί­του, τήν ὁ­ποί­α πα­ρε­λά­βα­με ὡς πλου­σί­α κλη­ρο­νο­μι­ά "πα­τρο­πα­ρα­δό­τως". Ἀ­φοῦ ἀ­να­φέ­ρει δι­δα­κτι­κῶς ἕ­να πλῆ­θος δι­δα­σκα­λι­ῶν πού ἀ­φο­ροῦν τίς ἁρ­μο­δι­ό­τη­τες τοῦ Ἡ­γου­μέ­νου πρός τούς Μο­να­χούς καί μέ λε­πτο­μέ­ρει­ες τα­κτο­ποι­εῖ τόν τρό­πο, μέ τόν ὁ­ποῖ­ο πρέ­πει νά φέ­ρω­νται ὅ­λοι οἱ Μο­να­χοί, ὁ κα­θέ­νας στό δι­α­κό­νη­μά του, στήν πνευ­μα­τι­κή προ­κο­πή του, στήν σχέ­ση του μέ τούς ἔ­ξω κ.λ­π., κα­τα­λή­γει ὅ­τι ὅ­λα πρέ­πει νά τά κά­νη ὄ­χι γι­ά νά ἀ­πο­κο­μί­ζη τόν ἔ­παι­νο τῶν ἀν­θρώ­πων, ἀλ­λά γι­ά νά μι­μῆ­ται τόν Χρι­στό καί Θε­ό μας, στόν ὁ­ποῖ­ο θά δώ­ση τόν ἀ­πο­λο­γι­σμό καί γι­ά τό πα­ρα­μι­κρό­τε­ρο πρᾶ­γμα.

Ἐ­άν λοι­πόν ὁ Ἡ­γού­με­νος φερ­θῆ σύμ­φω­να μέ τήν δι­δα­σκα­λί­α τῶν Πα­τέ­ρων, πο­λύς θά εἶ­ναι ὁ μι­σθός του στούς οὐ­ρα­νούς καί ἡ κλη­ρο­νο­μί­α του θά εἶ­ναι μα­ζί μέ τόν Ἰ­η­σοῦ Χρι­στό, ἡ δέ ἀ­νά­παυ­σίς του -ἀ­να­φέ­ρει χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά- κα­τά τό μέλ­λον θά εἶ­ναι μα­ζί μέ τόν Ἀ­ντώ­νι­ο, τόν Εὐ­θύ­μι­ο και τόν Θε­ό­δω­ρο καί τούς λοι­πούς μα­κα­ρί­ους Πα­τέ­ρας.

5. Ἁρ­μο­δι­ό­τη­τες Προϊ­στα­μέ­νων.

Προϊ­στά­με­νοι τῆς Μο­νῆς δύ­να­νται νά θε­ω­ρη­θοῦν: τό πε­ρί τόν Ἡ­γού­με­νον Ἡ­γου­με­νο­συμ­βού­λι­ον, οἱ Ἐ­πί­τρο­ποι καί ἡ Γε­ρο­ντί­α.

 Ἡ πα­ρά­δο­ση τῆς Ἐκ­κ­λη­σί­ας μας θέ­λει τήν δι­οί­κη­ση τῶν Μο­να­χῶν ἀ­πό τόν Ἡ­γού­με­νο βο­η­θού­με­νο ὑ­πό τοῦ οἰ­κο­νό­μου, ὥ­στε οἱ ὑ­πό­λοι­ποι Μο­να­χοί νά μέ­νουν ἀ­πε­ρί­σπα­στοι στόν ἱ­ε­ρό ἀ­γῶ­να τους γι­ά τήν κά­θαρ­ση καί τόν ἁ­γι­α­σμό τους. Αὐ­τό δέν ση­μαί­νει ὅ­τι γι­ά τήν σω­στή λει­τουρ­γί­α τῆς Μο­νῆς, ὅ­πως ἀ­νέ­φε­ρε πα­ρα­πά­νω ὁ Ἅ­γι­ος Συ­με­ών, δέν ἀ­νε­τί­θε­ντο δι­α­κο­νή­μα­τα στούς Μο­να­χούς τῆς Μο­νῆς, σύμ­φω­να μέ τίς ἐ­φέ­σεις, τίς δυ­να­τό­τη­τες καί τά ἐν­δι­α­φέ­ρο­ντα τοῦ κα­θε­νός. Ἀ­πε­φεύ­γε­το νά κα­θι­ε­ρω­θῆ ἕ­να νο­μι­κι­στι­κό κα­θε­στώς μέ δη­μο­κρα­τι­κές δι­α­δι­κα­σί­ες, ὥ­στε νά μοι­ρά­ζε­ται ἡ δι­οί­κη­ση σέ πολ­λά πρό­σω­πα καί νά γί­νε­ται ὁ­ρα­τή ἡ φθο­ρά τῶν ἀ­πεί­ρων κυ­ρί­ως Μο­να­χῶν καί νά ἐκτρέπωνται τά πνευματικά ἐνδιαφέροντά τους σέ διοικητικά καί ἡγεμονικά. Ὁ π. Θεόκλητος Διονυσιάτης ἀναφέρει ὅτι ὁ Καταστατικός Χάρτης τοῦ Ἁ­γί­ου Ὄ­ρους, ὁ ὁ­ποῖ­ος κα­θι­ε­ρώ­νει ἕνα τέτοιο καθεστώς, ἔ­γι­νε βάσει τοῦ ἐν "κα­τα­πτώ­σει μο­να­χι­κοῦ θε­σμοῦ τῆς δευ­τέ­ρας δε­κα­ε­τί­ας τοῦ αἰ­ῶ­νος μας. Δη­λα­δή ὁ νο­μο­θέ­της καί οἱ συ­ντά­κτες του ἁ­γι­ο­ρεῖ­τες ἔ­λα­βαν ὑ­π' ὄ­ψιν τήν τό­τε πρα­γμα­τι­κό­τη­τα καί θε­σμο­θέ­τη­σαν τήν λει­τουρ­γί­α τῆς ἁ­γι­ο­ρει­τι­κῆς πο­λι­τεί­ας μέ κρι­τή­ρι­α ἐ­γκό­σμι­ας νο­ο­τρο­πί­ας, ἀ­πα­ραί­τη­τα γι­ά κά­θε ἐ­πο­χή πού ἀ­πο­μα­κρύ­νε­ται ἀ­πό τήν ὄ­ντως μο­να­χι­κή ζω­ή".

Μέ τήν ἀ­νά­θε­ση δι­οι­κη­τι­κῶν ἐ­ξου­σι­ῶν, κυ­ρί­ως δέ σέ ἀρ­χα­ρί­ους καί ἀ­παί­δευ­τους Μο­να­χούς, "ἀ­να­ξέ­ο­νται οἱ ψυ­χι­κές πλη­γές τοῦ ὑ­πό θε­ρα­πεί­αν Μο­να­χοῦ" καί ὁ­δη­γεῖ­ται μέ τήν εὔ­λο­γη πρό­φα­ση τῆς ἀ­σκή­σε­ως τῆς ἐ­ξου­σί­ας στά "σκο­τει­νά κυ­κλώ­μα­τα" τῶν πα­θῶν του, πού γι­γα­ντώ­νο­νται μέ­σα στό πά­θος τῆς φι­λαρ­χί­ας καί προ­κα­λοῦν τήν μνη­σι­κα­κί­α τῶν ὑ­πο­λοί­πων ἀ­δελ­φῶν. Αὐ­τός ἦ­ταν ὁ λό­γος κυ­ρί­ως πού ἀ­φή­νο­νται ἀ­πε­ρί­σπα­στοι οἱ Μο­να­χοί ἀ­πό δι­οι­κη­τι­κές μέ­ρι­μνες καί ὄ­χι ἡ ἐ­πι­θυ­μί­α τοῦ Ἡ­γου­μέ­νου νά δι­οι­κῆ μο­ναρ­χι­κά καί αὐ­ταρ­χι­κά.

Ἄν στούς ἁ­πλούς μο­να­χούς "τό μέν κα­τάρ­ξα­σθαι τοῦ μο­νή­ρους βί­ου πολ­λοῖς ἴ­σως τε­τόλ­μη­ται· τό δέ ἀ­ξί­ως ἐ­πι­τε­λέ­σθαι ὀ­λί­γοις τά­χα που καί πε­πό­νη­ται (Μ. Βα­σί­λει­ος)", πό­σῳ μᾶλ­λον σ' αὐ­τούς πού ἀ­να­λαμ­βά­νουν ἀ­καί­ρως καί προ­ώ­ρως δι­οι­κη­τι­κές ἐ­ξου­σί­ες.

Γε­γο­νός ὅ­μως πού πα­ρε­λά­βα­με ἤ­δη στίς ἡ­μέ­ρες μας εἶ­ναι στόν μέν ἁ­γι­ο­ρεί­τι­κο μο­να­χι­σμό οἱ ἰ­σό­βι­οι Προϊ­στά­με­νοι καί Ἐ­πί­τρο­ποι, στόν δέ ἐν τῷ κό­σμῳ, ἡ Γε­ρο­ντί­α καί τό Ἡ­γου­με­νο­συμ­βού­λι­ο.

 Ἄν θέ­λου­με ὁ σύγ­χρο­νος Μο­να­χι­σμός νά φθά­ση στά μέ­τρα τῆς πα­λαι­ᾶς πα­τε­ρι­κῆς πεί­ρας, πρέ­πει οἱ πνευ­μα­τι­κές κυ­ρί­ως ἁρ­μο­δι­ό­τη­τες τοῦ Ἡ­γου­μέ­νου νά εἶ­ναι ἀ­δι­αμ­φι­σβή­τη­τες, ἐ­φ' ὅ­σον βε­βαί­ως ὁ Ἡ­γού­με­νος εἶ­ναι φο­ρεύς τῆς πα­τε­ρι­κῆς πεί­ρας καί τῆς φι­λο­κα­λι­κῆς πα­ρα­δό­σε­ως. Οἱ δέ Ἐ­πί­τρο­ποι, οἱ Προϊ­στά­με­νοι, ἡ Γε­ρο­ντί­α καί τά Ἡ­γου­με­νο­συμ­βού­λι­α, ἔ­στω καί ἄν εἶ­ναι θε­σμο­θε­τη­μέ­να, νά πα­ρα­μεί­νουν ὡς συμ­βου­λευ­τι­κά ὄρ­γα­να τοῦ Ἡ­γου­μέ­νου, πού θά τόν βο­η­θοῦν στήν κα­λύ­τε­ρη λει­τουρ­γί­α τῶν Μο­να­στη­ρί­ων καί ὄ­χι ὡς ἀ­να­τρε­πτι­κά τοι­αῦ­τα πού θά ἐ­πι­βάλ­λο­νται οἱ θε­λή­σεις τῶν πολ­λῶν καί θά δι­αι­ροῦν μέ φα­τρι­α­σμούς καί ὁ­μα­δο­ποι­ή­σεις τήν συ­νο­χή τῶν ἀ­δελ­φο­τή­των.

Κα­τά τόν Ἅ­γι­ο Μά­ξι­μο "ὅ­πως οἱ γεν­νή­το­ρες ἀ­γα­ποῦν τά τέ­κνα τους ὡς τά ὡ­ραι­ό­τε­ρα τοῦ κό­σμου, ἔ­στω καί ἄν εἶ­ναι τά πλέ­ον κα­κό­μορ­φα, ἔ­τσι καί οἱ γεν­νῶ­ντες λό­γους (δη­λα­δή ἰ­δί­ας γνώ­μας) ἔ­στω καί ἄν εἶ­ναι πε­πλα­νη­μέ­νοι. Οἱ σο­φοί ὅ­μως πού δέν ἔ­χουν ἐ­μπι­στο­σύ­νη στά αἰ­σθή­μα­τά τους, ἐ­ρω­τοῦν πά­ντο­τε τούς σο­φω­τέ­ρους τους". Κα­τά τήν πα­ρα­πά­νω γνώ­μη τοῦ Ἁ­γί­ου Μα­ξί­μου ἐ­άν δέν ἀ­πο­κτή­ση κα­νείς τήν θεί­α σο­φί­α μέ τήν πο­λυ­χρό­νι­α ἄ­σκη­ση στήν μο­να­χι­κή ζω­ή, δέν εἶ­ναι δυ­να­τόν νά ἀ­πο­φύ­γη τόν πει­ρα­σμό τοῦ νά θε­ω­ρῆ τήν γνώ­μη του ὡς τήν μο­να­δι­κά ὀρ­θή, ὁ­πό­τε "ζεῖ τῇ ἰ­δί­ᾳ φύ­σει", ὅ­πως λέ­ει ἀλ­λοῦ, ἀ­δι­α­φο­ρώ­ντας γι­ά τήν συ­νο­χή και τήν ἑ­νό­τη­τα τῆς Μο­νῆς.