Ψυχολογικές καί πνευματικές προϋποθέσεις ἀκμῆς καί παρακμῆς τῶν παραδοσιακῶν οἰκισμῶν.

Ἀρχιμ. Μαξίμου

Καθηγουμένου Ἱ. Μ. Ἁγ. Διονυσίου τοῦ ἐν Ὀλύμπῳ.

 Καθοριστικό στοιχεῖο στήν διαμόρφωση μιᾶς κοινωνίας, ἑνός περιβάλλοντος, μιᾶς δημιουργίας εἶναι τό ἀνθρώπινο πρόσωπο.

 Ὅταν λέμε ἀνθρώπινο πρόσωπο ἐννοοῦμε τό ἄνθρωπο στήν αὐθεντική του μορφή. Τόν ἄνθρωπο πού δημιουργεῖ σχέσεις μέ τό Θεό, τόν δημιουργό του, καί τό περιβάλλον, μέσα στό ὁποῖο ἐτάχθη νά κατοικήση. Δέν ἐννοοῦμε τόν ἄνθρωπο, πού παρασύρεται καί ἐνεργεῖ πιεζόμενος ἀπό ἀρρωστημένες ψυχικές καί ψυχολογικές λειτουργίες, πολλές φορές διεσπασμένες μεταξύ τους καί ἀπομονωμένες ἀπό τό Θεό καί τό περιβάλλον. Αὐτός διαμορφώνει τό περιβάλλον, ἀλλά ἀρνητικά καί καταστροφικά.

 Τραυματίζεται θανάσιμα ἡ ὀντολογία τοῦ ἀνθρώπου, ὅταν ἡ φαντασία του, προσπαθεῖ νά προκαθορίση στοιχεῖα πού παρέλαβε ἀπό τό Θεό καί πού εἶναι ἀμετάβλητα ὡς δεδομένα, καί ἐπιχειρεῖ νά τά μεταβάλη.

 Ὁ ἄνθρωπος σάν λογικό ἐλεύθερο ὄν ἔχει τήν ἐλευθερία νά ἀρνηθῆ τό Θεό καί νά προσπαθήση νά μεταβάλλη τήν φυσική ἀρμονία καί τό δέσιμό του μέ τό φυσικό περιβάλλον. Ἐκεῖνο ὅμως πού τελικά ἐπιτυγχάνει εἶναι νά τραυματίζη καί νά ἀκροτηριάζη τήν ὀντολογία του καί νά διασαλεύη τόν ἐσωτερικό του κόσμο καί ἐν συνεχεία τόν ἐξωτερικό, δημιουργώντας ἀφύσικα ἀποτελέσματα καί ἐκτρωματικές κατασκευές πού προκαλοῦν τόν λογισμό τοῦ φυσιολογικά σκεπτομένου ἀνθρώπου.

 Γιά παράδειγμα, ἄν ἔνας ἄνθρωπος πιστεύει ὅτι εἶναι ἀπόλυτα ἐλευθερος νά κάνη ὅτι θέλει καί ἐπιχειρίσει τήν ἐφαρμογή αὐτῶν πού πιστεύει, ἀντί νά δημιουργήση σχέσεις καλές ἤ πολιτισμό καταστρέφει καί τόν ἑαυτό του καί τούς ἄλλους καί τίς σχέσεις. Οὐσιαστικά ἡ πίστη του αὐτή δέν ἀπορρέει ἀπό τίς φυσικές του ἰδιότητες, ὡς κτιστοῦ ἀνθρώπου. Εἶναι αὐθαίρετη φανταστική ἐνέργεια πού ἀρχή ἔχει τόν ἐγωϊσμό καί τήν φιλαυτία. Ἀπόλυτα ἐλεύθερος, ὡς αὐτοπροσδιοριζόμενος εἶναι μόνο ὁ ἄκτιστος Θεός.

 Οἱ περισσότεροι σήμερα ἄνθρωποι καί ἰδιαίτερα, ἐπιτρέψατε μου νά τό πῶ αὐτό, οἱ σπουδάσαντες τίς διάφορες ἐπιστῆμες ἐνεργοῦν μ᾿ αὐτές τίς προϋποθέσεις.

 Ἕνας σοφός ἅγιος τῆς Ἐκκλησάις μας, ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής, ἀναφέρει τά ἐξῆς : Ἡ ἀκεραιότητα τοῦ ἀνθρώπου, ἑπομένως καί ἡ γνήσια καί ὑγειής δραστηριότητά του ἐξαρτᾶται ἀπό τήν φυσιολογική λειτουργία τῶν τριῶν κεντρικῶν δυνάμεών του.Τοῦ νοῦ, τῆς λογικῆς καί τῶν αἰσθήσεων. Ἡ φυσιολογική ἐνέργεια τοῦ νοῦ δημιουργεῖται, ὅταν ἔχει θεία καί ἀγαθά νοήματα, ἄλλως καταλήγει σέ παρά φύσιν. Κατά συνέπεια ἡ λογική ἀποκτᾶ ἀγαθούς λογισμούς. Ἀγαθοί λογισμοί καί σκέψεις δημιουργοῦνται ὅταν ἡ λογική ἀσχολεῖται καί ἀνακαλύπτει τό βάθος τῶν ὅσων ὁ Θεός ἐντέλλεται, ἀπ΄ ὅπου ἀπορρέει ὁ ἐνάρετος βίος. Τότε ἡ λογική ἐνεργεῖ κατά φύσιν. ὅταν ὅμως ἡ λογική κατακλύζεται ἀπό ἐμπαθεῖς λογισμούς τότε ἐνεργεῖ παρά φύσιν. Ὁ ἅγιος Συμεών ὁ Νέος Θεολόγος λέγει ὅτι μιά κατά φύση θεώρηση τοῦ κόσμου ἀπό τόν ἄνθρωπο προϋποθέτει τήν ἐργασία τῶν θείων ἐντολῶν καί ἐπιτυγχάνεται μέ τόν φωτισμό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ὁπότε οἱ αἰσθήσεις ἐπιτυγχάνουν τήν φυσική τους ἐνέργεια καί δέν ἀσχολοῦνται μέ τήν ἐπιφάνεια τῶν δημιουργημάτων καί ὅλων τῶν φυσικῶν φαινομένων. Ἐξ αἰτίας τῆς ὑγιειοῦς καταστάσεώς τους διεισδύουν στό βάθος τῶν πραγμάτων καί ἀνακαλύπτουν τό λόγο τῆς ὑπάρξεώς τους. Καί ὁ πρωταρχικός λόγος ὑπάρξεως τῆς φύσεως εἶναι τό γεγονός ὅτι δόθηκε ὡς δωρεά ἀπό τό Θεό γιά τόν ἄνθρωπο. Ὁ δέ ἄνθρωπος πρέπει νά τήν συντηρῆ καί διατηρῆ μετ᾿ εὐχαριστήσεως καί εὐγνωμοσύνης, ὡς καλός υἱός ἀγαπητοῦ Πατρός. Ὄχι ὡς ἄτακτος καί σπάταλος καί ἀγνώμων.