β) Ἡ καθαρότης

Τό καθαρό καί ἅγιο θυσιαστήριο τοῦ Κυρίου μας, δέν συμβιβάζεται μέ ἀκάθαρτο ἱερέα. Ἡ καθαρά καί ἄμωμη θυσία τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, δέν ἐπιτρέπεται νά προσφέρεται ἀπό χέρια ἀκάθαρτα, γλῶσσα λερωμένη, σῶμα ρυπαρό, καρδιά γεμάτη πάθη. Κατά τόν Ἱ. Χρυσόστομο: «Ἐννόησον ὁποίας τάς ταῦτα δια­κο­νουμένας χεῖρας εἶναι χρή, ὁποίαν τήν γλῶτταν τήν ἐκεῖνα προχέουσαν τά ρήματα, τίνος δέ οὐ καθαρωτέραν καί ἁγιωτέραν τήν τοσοῦτον Πνεῦμα ὑποδεξαμένην ψυχήν;». Στήν εὐχή τοῦ χερουβικοῦ ὕμνου, σκυφτός ὁ λειτουργός προσεύχεται: «Οὐδείς ἄξιος τῶν συνδεδεμένων ταῖς σαρκικαῖς ἐπιθυμίαις καί ἡδοναῖς προσέρχεσθαι ἤ προσεγγίζειν βασιλεῦ τῆς δόξης· τό γάρ διακονεῖν σοι μέγα καί φοβερόν καί αὐταῖς ταῖς ἐπουρανίαις δυνάμεσι...». Καί παρακαλεῖ: «Καθάρισόν μου τήν ψυχήν καί τήν καρδίαν ἀπό συνειδήσεως πονηρᾶς...». Ποιά εἶναι ἡ πονηρά συνείδησις; Ἡ ἔνοχη καί ἡ ἀκάθαρτη. Κυρίως ὅμως ἡ ἀμετανόητη. Ὁ προμνημονευθείς ὅσιος Θεόγνωστος καί πάλι μᾶς ὁμιλεῖ: «Ἄν καταξιωθῆς τήν θεία καί σεβάσμια ἱερωσύνη, ἔχεις χρέος πρωτήτερα νά θυσιάσης τόν ἑαυτόν σου μέ τήν νέκρωσι τῶν παθῶν καί τῶν ἡδονῶν καί ἔτσι νά τολμᾶς νά πλησιάζης τήν ζωοποιό καί φρικτή θυσία, ἄν δέν θέλης σάν εὔφλεκτο ὑλικό νά κατακαῆς ἀπό τήν θεϊκή φωτιά. Γιατί ἄν τό Σεραφείμ δέν τόλμησε νά πιάση τόν θεϊκό ἄνθρακα, χωρίς λαβίδα (ὅραμα Ἠσαῒου), πῶς θά τόν ἀγγίσης σύ χωρίς νά ἔχης ἀπάθεια;». Καί ἀναφέρει γιά κάποιον ἱερομόναχο, πού ἐνῶ τόν θεωροῦσαν εὐλαβῆ, αὐτός ὅμως μολυνόταν ἀπό λογισμούς αἰσχρούς καί κάποτε, πού ἐπιτελοῦσε τήν θεία λειτουργία, ὅταν ἔφθασε ἡ ὥρα τοῦ Χερουβικοῦ καί ἔσκυψε νά διαβάση τήν εὐχή, πέθανε ξαφνικά καί ἡ ψυχή του τόν ἄφησε σ’ αὐτήν τήν στάσι. Ἔλεγε κάποιος: «τό θυσιαστήριον ἐκδικεῖται»! ...Τά πάθη μας καί οἱ ἁμαρτίες μας, ὅσο παραμένουν μέσα μας ὄχι μόνον ἐμᾶς ζημιώνουν, ἀλλά καί τήν χάρι τοῦ Θεοῦ κωλύουν, νά ἐπιδράση στούς πιστούς. Στόν προφήτη Μαλαχία κεφ. 2, 1 διαβάζουμε. «Καί νῦν ἡ ἐντολή αὕτη πρός ἡμᾶς ὦ ἱερεῖς. Ἐάν μή ἀκούσητε, καί ἐάν μή θῆσθε εἰς τήν καρδίαν ὑμῶν τοῦ δοῦναι δόξαν τῷ ὀνόματί μου, λέγει Κύριος παντοκράτωρ καί ἐξαποστελῶ ἐφ’ ὑμᾶς τήν κατάραν καί ἐπικαταράσσομαι τήν εὐλογίαν ὑμῶν καί καταράσσομαι αὐτήν...»

Βέβαια δέν ζητεῖται ἀπό τόν ἱερέα ἡ ἀναμαρτησία, διότι εἶναι ἄνθρωπος «σάρκα φορῶν καί τόν κόσμον οἰκῶν» καί ὄχι ἄγγελος. Ζητεῖται ὅμως ἡ  μετάνοια, ἡ κάθαρσις τῆς ψυχῆς, ἡ ἐξομολόγησις, ἔστω καί κατά περιόδους. Ἀπαιτεῖται αὐτοκα­τά­κρισις καί αὐτομεμψία, συναίσθησις τῆς ἁμαρτω­λότητος. Ἀγώνας κατά τῶν ψεκτῶν παθῶν καί καλλιέργεια πνευματικῆς ζωῆς.

Ὁ ἄξιος λειτουργός συναισθάνεται ὅτι ὁ Θεός μας εἶναι «πῦρ καταναλῖσκον» καί «τούς ἀναξίους φλέγον». Ὅτι τό θυσια­στή­ριο εἶναι ἡ φλεγομένη, ἀλλά μή κατακαιομένη βάτος, πρό τῆς ὁποίας ὁ θεόπτης Μωϋσῆς ἄκουσε τήν φροντερή φωνή τοῦ Θεοῦ νά τοῦ λέγει; «μή ἐγγίσης ὦδε· λῦσαι τό ὑπόδημα ἐκ τῶν ποδῶν σου· ὁ γάρ τόπος ἐν ᾦ ἕστηκας γῇ ἁγία ἐστί» (Ἐξ. 3, 4). Ὁ λειτουργός λοιπόν πρό τῆς φρικώδους θυσίας, καλεῖται νά λύση πάντα σύνδεσμον ἁμαρτίας, κακίας, φθόνου, πλεονεξίας, κοσμικοῦ φρονήματος καί ἄλλων ἐσωτερικῶν συμπλεγμάτων, εἰρηνεύοντας μέ ὅλους, μέσω τῆς εὐαγγελικῆς ἀγάπης («Ἀγα­πή­σωμεν ἀλλήλους ἵνα ἐν ὁμονοία ὁμολογήσωμεν».).

Ἀκόμη ὁ εὐλαβής κληρικός, προκειμένου νά λειτουργήση, ἐπιμελεῖται καί τῆς σωματικῆς του καθαριότητος. Δέν πλησιάζει ἀτημέλητος καί ἀπεριποίητος, μέ τά ροῦχα τῆς ἐργασίας, μέ παπούτσια λασπωμένα, σάν νά ἀσχολῆται μέ κάτι τό κοινό. Τό ἔνδυμα γάμου τό ἐπεκτείνει καί στά σωματικά.

γ) Ἡ σιωπή.

Τρίτος τρόπος μιᾶς ἀξίας προσεδρεύσεως στό ἁγιώτατο θυσιαστήριο εἶναι ἡ σιωπή. Ἀλλά ἴσως σκεφθῆ κανείς. Πῶς μπορεῖ ἡ σιωπή νά εἶναι τρόπος διακονίας στό ὑπερούσιο Μυστήριο τῆς θείας λειτουργίας, ὅταν ὁ μυσταγωγός ἱερεύς εἶναι ὑποχρεωμένος νά ἀπαγγέλλη εὐχές, νά ἐκφωνῆ, νά ψάλλη; Ἄς μή λησμονῆται ὅμως ὅτι γενικά τό κλῖμα τῆς ὀρθοδόξου λατρείας, διέπεται ἀπό τόν ἅγιο νόμο τῆς σιγῆς, ὅπως τόν ἐκφράζει ὁ ὑπέροχος λειτουργικός ὕμνος: «Σιγησάτω πᾶσα σάρξ βροτεία καί στήτω μετά φόβου καί τρόμου καί μηδέν γήϊνον ἐν ἑαυτῇ λογιζέσθω...». Κατά τόν ἅγ. Ἰσαάκ τόν Σῦρο, ἡ σιωπή εἶναι ἡ γλῶσσα τοῦ μέλλοντος αἰῶνος, καί ὡς ἐκ τούτου ἡ σιωπή εἶναι ἡ ἄλλη, ἡ μυστική γλῶσσα τῆς λατρείας μας.

Στίς μεγάλες στιγμές τῆς ἐπικοινωνίας Θεοῦ καί ἀνθρώπων, ὅπως δείχνει ἡ ἱστορία τῆς λατρείας, ἡ πρώτη ἀντίδρασις τοῦ ἀνθρώπου εἶναι τό θάμβος καί ἡ σιγή. Σέ ἕνα ἀρχαῖο λατρειακό κείμενο ὑπάρχει ἡ φράσις: «Σιγή! σύμβολον ἀφθάρτου Θεοῦ ζῶντος». Ἡ ὀρθόδοξη λατρεία εἶναι ἡ μόνη ἀληθινή καί ἀντάξια τοῦ Θεοῦ λατρεία. Εἶναι εὐάρεστος στόν Θεό, γιατί εἶναι λογική καί πνευματική. Ξεκινᾶ πρωτίστως μέσα ἀπό τήν μυστική Ἐκ­κλη­­σία τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς καί ἐξωτερικεύεται πρός τά ἔξω. Εἶναι προσκύνησις τοῦ Θεοῦ «ἐν πνεύματι καί ἀληθείᾳ». Ὅσα λέγονται ἤ ἀκούγονται στίς λατρευτικές μας συνάξεις, δέν εἶναι παρά ὁ ἀπόηχος τῶν ἀρρήτων καί ἀθεάτων μυστηρίων τοῦ Χριστοῦ, «παρ ᾦ εἰσίν οἱ θησαυροί τῆς σοφίας καί τῆς γνώσεως οἱ ἀπόκρυφοι» (Κολ. 2, 3).