Δεν είναι δυνατόν φυσικά στα όρια αυτών των μαθημάτων να προσεγγίσουμε την πλουσιότατη Τριαδική Θεολογία των λειτουργικών βιβλίων της Εκκλησίας, δηλαδή των δώδεκα Μηναίων, της Παρακλητικής, του Τριωδίου και του Πεντηκοσταρίου^.  αυτό θα απαιτούσε τη συγγραφή ξεχωριστού τόμου. Θα επιχειρήσουμε την προσέγγιση του μυστηρίου του Βαπτίσματος και του Χρίσματος καθώς και το κορυφαίο λατρευτικό γεγονός, αυτό της Ευχαριστίας. Τα τρία θεμελιώδη αυτά Μυστήρια είναι τα κατεξοχήν εκκλησιολογικά, τά Μυστήρια της Ενσωματώσεως, σύμφωνα με τον λόγο του αγίου Νικολάου του Καβάσιλα, στο Σώμα του Χριστού, την Εκκλησία.

1.4.1. Βάπτισμα, Χρίσμα και Τριαδική Θεολογία.

 Το Βάπτισμα είναι η προσωπική Πεντηκοστή του κάθε Χριστιανού, η προσωπική του εν Αγίω Πνεύματι υιοθεσία υπό του Πατρός, ως ενσωμάτωση στο Σώμα του ενανθρωπήσαντος Υιού. Ο Βαπτισματικός τύπος «εἰς τό ὄνομα τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ

καί τοῦ ῾Αγίου Πνεύματος» είναι πανάρχαιος και αντιπροσωπεύει και μία ομολογία πίστεως. Το Βάπτισμα «εἰς τό ὄνομα ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ» που αναφέρεται στις Πράξεις (2, 38) δεν αντιπροσωπεύει έναν αρχαιότερο κατ’ ανάγκην τύπο, αυτού πού βρίσκεται στο Ματθ. 28, 19. Στην ίδια την συνέχεια του στίχου αυτού, συνδέεται το Βάπτισμα με την λήψη του Αγίου Πνεύματος και την πρόσκληση του Θεού Πατρός (στ. 39).

 Το Βάπτισμα βεβαίως έχει, ακριβώς ως έν Πνεύματι νουθεσία υπό του Πατρός, Χριστολογικό θεμελιωδώς περιεχόμενο:

 «ἤ ἀγνοεῖτε ὅτι ὅσοι ἐβαπτίσθημεν εἰς Χριστόν ᾿Ιησοῦν εἰς τόν θάνατον αὐτοῦ ἐβα-

πτίσθημεν; συνετάφημεν οὖν αὐτῷ διά τοῦ βαπτίσματος εἰς τόν θάνατον, ἵνα ὥσπερ ἠγέρθη

Χριστός ἐκ νεκρῶν διά τῆς δόξης τοῦ πατρός, οὕτω καί ἡμεῖς ἐν καινότητι ζωῆς περιπα-

τήσωμεν (Ρωμ. 6, 3-4).

 «συνταφέντες αὐτῷ ἐν τῷ βαπτίσματι, ἐν ᾧ καί συνηγέρθητε διά τῆς πίστεως τῆς

ἐνεργείας τοῦ Θεοῦ τοῦ ἐγείραντος αὐτόν ἐκ νεκρῶν (Κολ. 2, 12).

 Η επίκληση του Πατρός στην πρώτη ήδη ευχή της Ακολουθίας του Βαπτίσματος «μόρφωσον τόν Χριστόν ἐν τῷ μέλλοντι ἀναγεννᾶσθαι...») συνοδεύεται στην ευχή του ελαίου πλέον, από σαφή πλαισίωση με το ΄Αγιο Πνεύμα («Αὐτός εὐλόγησον τοῦτο τό ἔλαιον, τῇ δυνάμει καί ἐνεργείᾳ καί ἐπιφοιτήσει τοῦ ῾Αγίου

σου Πνεύματος....). Ακολουθεί η Βάπτιση εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, και στην ευχή του Μύρου επαναλαμβάνεται η Τριαδική εκ νέου επίκληση. Ακολουθεί το Χρίσμα ως «σφραγίς δωρεάς Πνεύματος Αγίου». Μετά την παροχή της εν Χριστω υιοθεσίας ως νέου τρόπου υπάρξεως, προσφέρεται κατά τον Νικόλαο Καβάσιλα («᾿Εν Χριστῷ Ζωή, 3) η νέα ενέργεια της νέας αυτή ζωής με το Χρίσμα. Η κουρά που ακολουθεί φανερώνει την προοπτική της νέας αυτής ζωής στην οποία εισάγει το Βάπτισμα και το Χρίσμα: είναι αυτή της πλήρους αφιέρωσης στη λατρεία του Τριαδικού Θεού, ο Οποίος μετά το φυσικό είναι παρέχει στον βαπτισμένo το εν Χριστώ ευ είναι, δηλαδή το νέο, αιώνιο, εκκλησιαστικό του είναι, στην προοπτική ακριβώς της εν Πνεύματι υιοθεσίας από τον Πατέρα. Το Βάπτισμα τοποθετεί τον βαπτισθέντα σε μία αιώνια προσωπική προοπτική κοινωνίας αυτού του συγκεκριμένου ανθρώπου με τον Τριαδικό Θεό εισάγοντάς τον στην Εκκλησία και παρέχοντάς του όλη τη χάρη του Αγίου Πνεύματος που είναι απαραίτητη για ν’ ανοιχθεί στην όντως ζωή, στην ζωή δηλαδή του Θεού του ίδιου, κατά χάρη. Ουδέποτε άνθρωπος, σύμφωνα με την διδασκαλία του Αγίου Μάρκου του Ασκητή και του αγ. Συμεώνος του Νέου Θεολόγου, θα λάβει έκτοτε προσθήκη χάριτος. Μένει απλώς, αυτή η χάρη την οποία δέχθηκε ως φύσις, να ενεργοποιηθεί με την ελεύθερη κίνηση της βούλησής του, η οποία θ’ αναζητήσει ασκητικά την ελεύθερη και αγαπητική εναρμόνισή της με το ελεύθερο και αγαπητικό Θείο θέλημα το οποίο θέλημα είναι η είσοδος των όντων στην άκτιστη χάρη της εγκαινιαζόμενης βασιλείας του Θεού.

 Σύμφωνα με την «Περί τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς» θεολογία του αγ. Νικ. Καβάσιλα, η γέννηση κατά το Βάπτισμα είναι αρχή της μελλούσης ζωής, και η απόκτηση των νέων μελών και των αισθήσεων είναι προετοιμασία για τη ζωή εκείνη. Δεν είναι όμως δυνατό να ετοιμασθούμε για τη μέλλουσα ζωή διαφορετικά, παρά μόνο αν λάβουμε ήδη από εδώ τη ζωή του Χριστού, ο Οποίος έγινε «πατήρ του μέλλοντος αιώνος», όπως ο Αδάμ του παρόντος, γιατί αυτός οδήγησε τους ανθρώπους στη ζωή της φθοράς. Όπως λοιπόν δεν είναι δυνατό να ζήση κανείς την ανθρώπινη αυτή ζωή, χωρίς να λάβει τις αισθήσεις του Αδάμ και τις ανθρώπινες λειτουργίες για τη ζωή, έτσι δεν είναι δυνατό να προχωρήσει ζωντανός στο μακάριο εκείνον κόσμο, αν δεν προετοιμασθεί με τη ζωή του Χριστού και δεν αναπλασθεί σύμφωνα με τη μορφή Του. ΄Αλλωστε το Βάπτισμα είναι γέννηση. Εκείνος γεννά κι εμείς γεννιόμαστε. ΄Οποιος όμως γεννά, είναι φανερό πως δίνει τη δική του ζωή σ’ αυτόν που γεννιέται.

 Δύο είναι αυτά πού πραγματώνουν μέσα μας την ευλάβεια προς τον Θεό : ο οφθαλμός που αποκτήσαμε από τα Μυστήρια και η χρησιμοποίησή του για να βλέπουμε εκείνο το φως. Σε όσους λοιπόν πρόδωσαν το Χριστιανισμό χάνεται το δεύτερο, μένει όμως το πρώτο, δηλαδή η επιτηδειότητα και η προϋπόθεση για την όραση. Και αυτό, γιατί μπορούμε, αν θέλουμε , ν’ αρνηθούμε το ένα- από μας εξαρτάται να δεχθούμε τον ήλιο ή να κλείσουμε τα μάτια μας στο φως του- αλλά είναι αδύνατο να ξεριζώσουμε εκείνον τον οφθαλμό και να καταστρέψουμε τελείως εκείνη την ικανότητα. Γιατί, αν δεν μπορούμε να εξαλείψουμε ούτε την παραμικρή από τις ψυχικές δυνάμεις, με τις οποίες μας γέννησε η φύση, πολύ περισσότερο δεν μπορούμε να εξαλείψουμε τη δύναμη που έβαλε μέσα μας ο ίδιος ο Θεός κατά την αναγέννησή μας. ΄Αλλωστε το Βάπτισμα διαπλάθει και διευθετεί το κυρίαρχο στοιχείο που υπάρχει μέσα μας, όποιο και αν είναι αυτό, είτε αυτονομία του νου και της βούλησης, είτε οτιδήποτε άλλο, στο οποίο υποτάσσεται κάθε δύναμη της ψυχής και προς την κίνηση του οποίου εναρμονίζεται. Αυτό που τίποτε δεν το διατάσσει και από τίποτε δεν μεταβάλλεται, ούτε από τον ίδιο τον εαυτό του, γιατί τίποτε δεν μπορεί να είναι ανώτερο από τον εαυτό του. Ούτε όμως ο Θεός είναι φυσικό να το μεταβάλει, γιατί δεν είναι δυνατό ν’ αφαιρέσει κανένα από τά χαρίσματα που μας πρόσφερε, αφού, καθώς λεει η Γραφή, είναι «ἀμεταμέλητα τά χαρίσματα τοῦ Θεοῦ», και γενικά ως άπειρος αγαθότης, θέλει για μας κάθε αγαθό και το χορηγεί, ενώ η κυριαρχία του αυτεξουσίου παραμένει ακατάλυτη.