Αὐτό βέβαια χρειάζεται ἰδιαίτερη χάρη ἀπό Θεοῦ γιά νά γίνει, πρόκειται γιά τό Μυστήριο τοῦ Σταυροῦ τοῦ Χριστοῦ, δέν εἶναι κάτι αὐτονόητο καί εὔκολο – πρόκειται γιά τήν προσπάθεια γιά πραγμάτωση τοῦ Ὁμοουσίου στήν κτίση. Ὁ διάλογος μετά τοῦ Θεοῦ, τοῦ Χριστοῦ δηλαδή, ἀποκαλύπτει στόν ἄνθρωπο ἀκριβῶς αὐτό τό ἰδιαίτερο καί ἀνεπανάληπτο εἶδος καθολικότητας τοῦ καθενός καί ὁλοκληρώνεται τελικά στήν ἀνθρωποποίηση τῆς φύσης, στόν ἀνθρωπολογικό δηλαδή προσανατολισμό τοῦ κόσμου, ὥστε αὐτός νά καταστεῖ περιεχόμενο τοῦ ἀνθρώπου, εἰσαγόμενος ἔτσι στήν ἀπόλυτη ἐκείνη «προθετικότητα»[16] πού θά τόν καταστήσει ὁλοκληρωτική προσφορά στό Θεό, Σῶμα Του, δηλαδή Ἐκκλησία.

Ποιές εἶναι συνοπτικά, οἱ συνέπειες, ὀντολογικές καί ἐπιστημολογικές, ἑνός τέτοιου κοσμολογικοῦ παραδείγματος; Θά λέγαμε τά ἑξῆς:

1) Κάθε εἶδος ντετερμινισμοῦ περιορίζεται καθέτως διότι ἐν προκειμένω λογικότητα σημαίνει ἀπόλυτη ἐλευθερία ἐκφράσεως ἀπό μέρους τοῦ Θεοῦ καί ἀνταποκρίσεως ἀπό μέρους τοῦ ἀνθρώπου: τό ἀπροσδιόριστο καί ἀπροσδόκητο γίνεται μέρος τῆς κοσμολογίας καί τῆς γνωσιολογίας μας.

2) Ἡ συνείδηση δέν εἶναι ἀτομικό ἀλλά καί κοινωνικό μάλιστα, στήν κυριολεξία δέ καί κοσμολογικό γεγογός. Ἀλήθεια μου ἀτομική δέν εἶναι παρά ὁ τρόπος καθολικῆς περιχώρησης ὅλων τῶν ἄλλων μέσα μου καί ὄχι μιά θέση στήν κλίμακα τῶν ὄντων. Κάθε δυϊσμός καταλύεται ὅμως ἔτσι, διότι περιχώρηση ἐξ ὁρισμοῦ σημαίνει καί ὑλικότητα καί σωματικότητα καί κοινωνικότητα καί ὄχι μόνον ἐσωστρέφεια.

3) Ὁ ὁρθολογισμός ἀντικαθίσταται ἀπ’ τήν ἀπροσδιόριστη προσωπική σχέση μέ τίς περιπέτειες καί τά ἀναπάντεχά της. Ὁ Θεός καί τά ἀνθρώπινα πρόσωπα διαλέγονται γιά τό παρελθόν, τό παρόν καί τό μέλλον τοῦ κόσμου.

4) Ὁ ἄνθρωπος δέν στέκεται ἀπέναντι ἀπ’ τόν κόσμο ἀλλά τόν κουβαλεῖ μέσα του. Ἀνοίγεται στή σοφία τῶν ἀκτίστων λόγων τοῦ Θεοῦ πού δημιουργοῦν τούς κτιστούς τρόπους τοῦ Εἶναι τῶν ὄντων καί μαθαίνει ἀπ’ αὐτούς τά βάθη τῆς σοφίας. Ὁ ἄνθρωπος ποτέ δέν κυριαρχεῖ οὔτε ἐξουσιάζει τόν κόσμο ἀλλά τόν ἀναγεννᾶ καί τόν μεταμορφώνει κατ’ εἰκόνα τῆς σοφίας καί τῆς ἀλήθειας τοῦ Θεοῦ πού κρύβεται στά σπλάγχνα τοῦ κόσμου. Ἡ κοσμική ὑλικότητα ἀποκαλύπτει τότε τήν πνευματικότητα τοῦ Θεοῦ, γίνεται ἡ ὕλη πνευματική, καταργουμένου κάθε δυαλισμοῦ μεταξύ ὕλης καί πνεύματος. Καί

5) Ὁ Θεός δέν εἶναι τά ὄντα ἀλλά ὁ ὀρίζοντάς τους, ἡ χάρις πού δέν προστίθεται ἀλλά συνιστᾶ τήν κτιστή φύση χωρίς νά συγχέεται καθόλου μαζί της. Τῆς χαρίζει τό δικό Του ἀποφατικό καί μυστηριῶδες βάθος καθιστώντας την ἀστείρευτη πηγή νοήματος καί σοφίας.

ΙΙΙ

Σέ μιά συζήτηση σάν αὐτήν ὅμως, δέν εἶναι δυνατόν νά τελειώσουμε ἄν δέν πραγματοποιήσουμε μιά συγκεκριμένη καί ἐπιλεκτική ἀναφορά στή σύγχρονη ἐπιστήμη. Μέ ποιά ἀπό τίς δύο κοσμοεικόνες αὐτή ταιριάζει λοιπόν περισσότερο; Ἐπιγραμματικά θά ἔλεγα πώς ἐνῶ γεννήθηκε στή μήτρα τῆς πρώτης μπορεῖ ν’ ἀναπτυχθεῖ σήμερα ἡ ἐπιστήμη μόνον στούς κόλπους τῆς δεύτερης κοσμοεικόνας...

Ἡ σύγχρονη λοιπόν φυσική ἐπιστήμη εἶναι ἀνατρεπτική τῆς κοσμοεικόνας πού τήν γέννησε. Σχετικοποίησε λοιπόν τήν διάκριση ὑλικοῦ καί ἄϋλου μέ τόν κυματοσωματιδιακό δυϊσμό[17] (wave-particle duali) τήν διπλή συμπεριφορά, ὡς σωματιδίου καί κύματος, ὅλων τῶν ἠλεκτρομαγνητικῶν δυνάμεων καθώς ὅλα τά φυσικά σωματίδια (κονάρκς, γλοιόνια, νετρίνα κλπ) συμπεριφέρονται μέ τόν δυϊκό κβαντομηχανικό τρόπο πού ἀρχικά παρατηρήθηκε στά φωτόνια καί ἠλεκτρόνια. Σχετικοποίησε τήν κλασσική ἔννοια τοῦ χρόνου μέ τήν πιθανότητα κίνησης τῶν σωματιδίων «πίσω στό χρόνο» ὁπότε καθίστανται ἀντισωματίδια (π.χ. τό ἠλεκτρόνιο γίνεται ποζιτρόνιο, μέ θετικό φορτίο) – μόνο τό φωτόνιο εἶναι σωματίδιο καί ἀντισωματίδιο ταυτόχρονα. Τό ἴδιο σχετικοποιήθηκε καί ἡ ἔννοια τοῦ χώρου˙ ἡ μή –τοπικότητα ἀποτελεῖ πραγματικότητα γιά τήν κβαντική θεωρεία. Ἔτσι, στό πείραμα, ἕνα φωτόνιο πολωμένο ὑπό γωνία 45^ο πού περνάει μέσα ἀπό πολωτή ὁριζόντιας καί κατακόρυφης διεύθυνσης καί διπλῆς ἐξόδου, δέν ἐξέρχεται ἀπό τή μιά ἤ τήν ἄλλη ὁδό, ἀλλά περνάει ταυτόχρονα καί ἀπό τίς δύο ἐξόδους, μέ κάποιο τρόπο πού μᾶς εἶναι φυσικά πολύ δύσκολο νά τόν φανταστοῦμε. Νά προσθέσουμε τήν καταστροφή τοῦ ἀπόλυτου ντετερμινισμοῦ μέ τήν ἀντιστροφή τῆς σχέσης αἰτίας-ἀποτελέσματος ὅπως παρατηρεῖται στά ταχυόνια ὅταν ἡ μείωση ἐνέργειας ἐπιφέρει ἀναπάντεχα αὔξηση κινητικότητας, ἤ τήν παράδοξη παραγωγικότητα τῶν ὑπερχορδῶν, ὁπότε ἔχουμε παραγωγή σωματιδίων μέ βρόγχους ταλαντούμενους σέ χῶρο δέκα διαστάσεων. Μετά τόν Hubble καί τελικά μέ τούς Penrose καί Hawking γνωρίζουμε γιά τήν Μεγάλη ἔκρηξη πού παράγει τό σύμπαν ἀπό τήν ἀρχική ἐκείνη ἀνωμαλία (singularity) τοῦ χωροχρόνου, ὅπου ἡ πυκνότητα τῆς ὕλης καί ἡ καμπυλότητα τῆς γεωμετρίας ἀπειρίζονται, ἐνῶ μετά τόν John Wheeler ἔχουμε τήν εἰσαγωγή τῆς λεγόμενης «ἀνθρωπικῆς ἀρχῆς» στή φυσική. Αὐτή ἡ τελευταία, μαζί μέ τήν εἰσαγωγή τῆς ἀνθρώπινης συνείδησης στό φυσικό φαινόμενο, ὅπως τό ἔκανε καταλυτικά ἡ κβαντική θεωρία, ἀνατρέπει τήν κλασσική δυτική πεποίθηση γιά τήν δῆθεν θέση τοῦ ἀνθρώπινου ὑποκειμένου «ἀπέναντι» ἤ καί ἐξουσιαστικά «πάνω» ἀπ’ τόν φυσικό κόσμο καί ἀποδεικνύει τήν «μικροκοσμική» φύση τοῦ ἀνθρώπου καθώς καί τήν «μακρανθρώπινη» φύση τοῦ κόσμου. Ὁ κόσμος ὁλοκληρώνεται διά τοῦ ἀνθρώπου καί μόνο μέσα στόν ἄνθρωπο, ὁ κόσμος εἶναι στήν οὐσία του «ἀνθρώπινος» ἀνήκει στό Εἶναι τοῦ ἀνθρώπου (μετά τήν Ἐνσάρκωση τοῦ Λόγου δέ, θά λέγαμε, καί στό προσωπικό Εἶναι τοῦ Θεοῦ Λόγου).