Ἔγινε ἡ δεύτερη Βατικανή, ὅλες οἱ μεταρρυθμίσεις ποὺ θελῆσαν νὰ κάνουν μερικοὶ ἄνθρωποι «ζωντανοί» ἐκεῖ μέσα ἦταν ἐμπνευσμένοι ἀπ’ τὴν πατερικὴ παράδοση οὐσιαστικά, τὴ δική μας λειτουργικὴ ἀναγέννηση, πατερικὴ ἀναγέννηση, ἑλλήνων πατέρων, ἕλληνες πατέρες διάβασαν λιγάκι οἱ Γερμανοὶ καὶ εἶπαν νὰ ἀλλάξομε -ἔτσι;-.

Στὸν προτεσταντικὸ χῶρο, ὅλες οἱ ἀλλαγές, οἱ πιὸ σημαντικὲς ἀλλαγὲς ἐμπνέονται, πᾶνε ὅλοι πρὸς τὴν Ὀρθοδοξία. Εἶναι ἡ μεγάλη ὥρα τῆς Ὀρθοδοξίας στὴ δύση, νὰ τὸ ξέρετε αὐτό. Αὐτὸ δέν μας νοιάζει ἂν θὰ τὸ καταλάβουν ἔδω οἱ ἰθύνοντες, οἱ ἑκάστοτε, μπορεῖ νὰ μὴν τὸ καταλάβουν ποτέ. Δὲν ἔχουμε καὶ μεγάλα ἀναστήματα στὸν τόπο μας ἔδω, γενικά, ποὺ νὰ καταλαβαίνουν μὲ μεγάλη ἐμβέλεια, τί συμβαίνει ἔξω. Σπανιότατα νὰ συναντήσεις κανεὶς τέτοιους, ἀλλὰ τὸ καταλαβαίνουν οἱ δυτικοὶ αὐτό. Κι ἂν τὸ καταλάβουμε καὶ ἐμεῖς, ὅσοι ἀπὸ ἐμᾶς μποροῦν, θὰ καταλάβουμε τὸ μεγάλο δυτικὸ πρόβλημα, ἀλλὰ καὶ τὶς προοπτικές, λύσεις ποὺ ἔχει. Καὶ ἡ λύση εἶναι ἀκριβῶς αὐτό, ὅτι συζητώντας μὲ τοὺς πραγματικοὺς σήμερα αὐτοὺς ἀνθρώπους, ποὺ εἶναι πραγματικοὶ καὶ ἔρχονται ἐδῶ, στὸ Λιτόχωρο ἔρχονται σὰν τουρίστες, ξέρω ἐγώ, τοὺς συναντᾶται, ἂν ὅμως βρεῖτε ἕναν τρόπο νὰ ἐπικοινωνήσετε μαζί τους θὰ δεῖται ὅτι περιμένουν πάρα πολλὰ ἀπὸ τὴν Ἑλλάδα, πάρα πολλὰ ἀπὸ τὴν Ἑλλάδα καὶ τὴν Ὀρθοδοξία, πάρα πολλὰ πράγματα. Τί εἶναι αὐτὰ ποῦ περιμένουν; Κανένα σκαρίφημα, γιὰ νὰ τὰ ποῦμε ἔτσι μὲ λίγα λόγια, προτοῦ δώσω τὸν λόγο σὲ σᾶς γιὰ νὰ κάνουμε κάποιον διάλογο, ἂν θέλετε.

Καταρχὴν περιμένουν νὰ μάθουν ἀπὸ τὴν ἑλλαδικὴ Ὀρθοδοξία τὴν κοινότητα ὡς κοινωνία προσώπων ξανά. Ὁλόκληρη ἡ δυτικὴ ἀνάπτυξη, σᾶς εἶπα, ὑπερεξίρε, ἐδωσε ἀξία, στὴν θεσμικὴ πλευρὰ τῆς κοινωνίας. Ἂν διαβάσετε μεγάλους δυτικοὺς στοχαστές, ὅπως εἶναι ὁ Αὐγουστίνος, θὰ δεῖται, ὅτι καὶ ὁ ἴδιος ὁ θεὸς ἀκόμα, τὰ πρόσωπα, τὰ τρῖα τοῦ Θεοῦ, ἔχουν κάποιο σκοπὸ ποὺ ἐνώνονται. Ὁ δυτικός, ὅταν δεῖ μιὰ σύναξη, ὁ δυτικὸς ἄνθρωπος, ἀνθρώπων, θὰ ρωτήσει ἀμέσως: «γιὰ ποιὸ σκοπὸ εἶστε συναγμένοι ἔδω;». Τὸν ἐνδιαφέρει ὁ ἱστορικὸς σκοπός. Καὶ αὐτὸ παράγει ὀργανωμένη, ἀμέσως, θεσμικὰ κοινωνία. Ἀτόμων ἀποξενωμένων μεταξὺ τοὺς κατὰ τ’ ἄλλα. Πᾶτε στὴ Γαλλία, μόλις βρεθεῖτε σὲ ἕνα ταχυδρομεῖο ἤ σὲ μὶα τράπεζα, -ἔτσι;- καὶ δεῖται πῶς σᾶς ἀντιμετωπίζει ὁ ὑπάλληλος ἤ ἡ ὑπάλληλος, θὰ νομίζετε ὅτι σκοπεύει νὰ σᾶς κάνει πρόταση γάμου μὲ τὴν γλυκήτητα αὐτὴ μὲ τὴν ὁποία σᾶς ἀπευθύνεται. Τὴν ἴδια στιγμὴ εἶναι ἀπόλυτα ἀποξενωμένος ἀπό σᾶς! Γιὰ χάρη τοῦ θεσμοῦ, γιὰ νὰ λειτουργεῖ καλὰ τὸ κράτος. Ὅμως, καταλαβαίνεται, τὴν εὐγένειά του ὅλη καὶ τὴν φιλικότητα, τὴν ἐξαντλεῖ ἐκείνη τὴν στιγμή. Δὲν εἶναι ὑπαρξιακὴ ὅμως, ἡ εὐγένεια αὔτη, εἶναι μιὰ εὐγένεια τοῦ μυαλοῦ, νὰ τὸ πῶ ἔτσι, ὄχι τῆς καρδιάς. Ὅταν τὸν συναντήσετε ἔξω ἀπὸ τὸ μαγαζί, θὰ δεῖτε ὅτι εἶναι ἕνας ἀδιάφορος ἄνθρωπος πού δὲν θὰ σᾶς πεῖ οὔτε καλημέρα! Καταλαβαίνεται τί σᾶς λέω;

Ἡ κοινωνία στὴ δύση ἔχει θεσμικὸ χαρακτήρα. Ἔχει ἕναν σκοπὸ ἱστορικό, γιὰ κάποιο λόγο γίνεται, τὴν ἀνάπτυξη, τὴν πρόοδο... αὐτὰ τὰ πράγματα τελεία καὶ παύλα. Ὑπάρχουν κι ἄλλοι, οἱ ὁποῖοι βέβαια, δὲν λέμε ὅτι ὅλοι οἱ δυτικοὶ ἔχουν μόνο αὔτη τὴν πλευρά, ζητοῦν καὶ κάτι ἄλλο οἱ ἄνθρωποι, ἀλλά, λέω, αὐτὸ ξέρουν, αὐτὸ εἶναι τὸ θεμελιῶδες.

Ἂς ἔρθουμε, τώρα, στὰ καθ’ ἡμᾶς. Δὲν γίνεται χωρὶς προσωπικὴ σχέση νὰ κάνεις βῆμα στὴν Ἑλλάδα. Καὶ τὸ θεωροῦμε αὐτὸ καὶ εἶναι, ἐμπόδιο. Πᾶς στὸ Πανεπιστήμιο καί σοῦ λένε ὅτι γιὰ νὰ ἐκλεγεὶς πρέπει νὰ εἶσαι γνωστὸς τοῦ γνωστοῦ, θεῖος τοῦ ἀγαπημένου, τοῦ μπάρμπα τοῦ θείου... Ἔτσι γίνονται καὶ οἱ τοποθετήσεις τῶν Ὑπουργῶν, ἔτσι καὶ οἱ τοποθετήσεις τῶν αὐτῶν..., ἔχουμε δηλαδὴ νὰ κάνουμε μὲ μιὰ κοινωνία, στὴν ὁποία ὁ σκοπὸς εἶναι μέσα στὴν κοινωνία, σκοπὸς εἶναι ἡ προσωπικὴ σχέση αὐτή. Ὅταν ἕνας ἕλληνας δεῖ μιὰ ὁμάδα ἀνθρώπων μαζὶ, δὲν ρωτάει γιὰ ποιὸν σκοπὸ εἶναι μαζί, ἀλλὰ λέει «ὡραία τὴν βρίσκουν αὐτοί», «ὡραία τὴν βρίσκουν αὐτοί», δὲν τὸν ἐνδιαφέρει, πᾶτε σὲ ἕνα ρωσσικό, οἱ ρῶσσοι εἶναι ἀδέλφια μας, μὴ νομίζετε, στὰ θέματα αὐτά, γιὰ αὐτὸ ἔχουν κι αὐτοὶ ἱστορικὲς ἀποτυχίες μεγάλες. Μόλις πᾶτε σὲ ἕνα ρωσσικὸ σπίτι, ἀμέσως ὁ χρόνος σταματάει, τὰ ραντεβοὺ ἀκυρώνονται, μπαίνει τὸ σαβουὰρ στὴ φωτιὰ καὶ τελείωσε. «Μὰ δὲν ἔχεις κανένα ραντεβού;» «Ἄσ’ τὰ ραντεβοὺ ἀπὸ κεῖ πέρα», «μὰ ἦρθες ἐσύ ἐδῶ πέρα, κάτσε δῶ». Ἡ σχέση, ἡ ἀνθρώπινη, προηγεῖται. Σᾶς εἶπα, αὐτὸ εἶναι καλό, γιατί μας κάνει ὑγιέστερους ψυχικά. Ἔχουμε λιγότερη κατάθλιψη στὴν Ἑλλάδα. Ἔτσι; Ἔχουμε πιὸ καλὲς σχέσεις μεταξύ μας, τσακωνόμαστε καὶ πολλὴ περισσότερο. Αὐτὸ εἶναι ἡ ἄλλη πλευρὰ τοῦ ἴδιου πράγματος, δὲν ἔχει σημασία, ἐκεῖ δὲν τσακώνονται, δὲν ἀγαπιοῦνται. Ἔτσι; Αὐτὸ δημιουργεῖ κατάθλιψη, ὅταν τσακώνεσαι, φεύγει ἡ κατάθλιψη διότι σαφῶς ἐκτονώνεσαι.