Η ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ

         Ὁ Νομὸς Πιερίας παρουσιάζει ἔντονο ἀρχαιολογικὸ καὶ ἱστορικὸ ἐνδιαφέρον,
καθὼς ὑπάρχει μιά συνέχεια τῆς ἱστορικῆς του πορείας πού ἐκτείνεται ἀπὸ τὸ Νεολιθικὸ οἰκισμὸ τοῦ Μακρυγιάλου, τὴν Ἀρχαία Πύδνα καὶ τὸ Ἀρχαῖο Δίον, τὸ Κάστρο τοῦ Πλαταμώνα καί φθάνει στά Βυζαντινά καί μεταβυντινά μνημεῖα του.

 ΤΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟ

         Εἶναι ὁ δεύτερος σὲ πληθυσμὸ δῆμος τοῦ νομοῦ Πιερίας (7.000 κάτοικοι περίπου), στὸ νότιο τμῆμα του καὶ ἀπέχει 92 χιλιόμετρα ἀπὸ τὴν Θεσσαλονίκη καὶ 22 ἀπὸ τὴν Κατερίνη. Ἀνατολικὰ βρίσκεται ἡ παραλία τοῦ Λιτοχώρου μὲ μεγάλο ἀριθμὸ ἀξιόλογων τουριστικῶν ὑποδομῶν.

         Παρὰ τὴν μεγάλη ἀνάπτυξη τοῦ δήμου τὶς τελευταῖες δεκαετίες, τὸ Λιτόχωρο παραμένει καὶ σήμερα ἕνα ἀπὸ τὰ πιὸ χαρακτηριστικὰ δείγματα μακεδονικῆς ἀρχιτεκτο-νικῆς. Δὲν λείπουν καὶ τὰ νεοκλασσικά, λιγοστὰ μέν, ἀλλὰ σημαντικὰ ἀρχιτεκτονικὰ μνημεῖα, τὰ ὁποῖα ἀνῆκαν κυρίως σὲ Λιτοχωρίτες ναυτικούς, ποὺ θέλησαν νὰ μεταφέρουν στὸν τόπο τοὺς τὴν αἴγλη τῶν μεγάλων μεσογειακῶν λιμανιῶν.

         Ἡ πρώτη καταγεγραμμένη ἀναφορὰ γιὰ τὸ Λιτόχωρο εἶναι ὅταν ὁ Ἅγιος
Διονύσιος ἐπισκέφθηκε τὴν περιοχὴ τὸν 16ο αἰώνα καὶ ἵδρυσε στὰ βορειοδυτικὰ τὴν Ἱερὰ Μονὴ τοῦ Ἁγίου Διονυσίου ἐν Ὀλύμπω. Ἀπὸ τότε τὸ Λιτόχωρο καὶ ἡ Μονὴ ἀκολούθησαν μιά κοινὴ ἱστορικὴ πορεία.

         Τὸ «Χοροστάσι», μὲ τὸν αἰωνόβιο πλάτανό του, εἶναι ὁ χῶρος ὅπου δίδαξε ὁ Ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλὸς, κατὰ τὴν παράδοση, ἐνῶ ἀργότερα, δίπλα στὸ ναΐσκο ποὺ τιμᾶ τὴ μνήμη του, γίνονταν πανηγύρια. Στὰ χρόνια της Τουρκοκρατίας λειτούργησε κρυφὸ σχολειὸ μέσα στὸ χῶρο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἁγίας Σολομονῆς.

                ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ

         Μοναστῆρι τῶν Εἰσοδίων τῆς Θεοτόκου Πέτρας. Τὸ μοναστῆρι τῆς Παναγίας κοντά στὸ χωριὸ Πέτρα χρονολογεῖται ἀπὸ τὸν 11ο αἰώνα. Ἀπετέλεσε κατά τό παρελθόν ἕδρα ἐπισκοπῆς.

         Τό ἐξωκκλήσι τῆς Ἄγ. Κόρης βρίσκεται στούς πρόποδες τοῦ Ὀλύμπου κοντά στήν Βροντοῦ, σέ μιά ἀπότομη χαράδρα. Εἶναι ἀφιερωμένο σέ ἄγνωστη θαυματουργό ἁγία νεομάρτυρα, πού ἔζησε τήν περίοδο τῆς Τουρκοκρατίας. 

         Ἐκκλησία τῆς Ἁγίας Τριάδος - Βροντοῦ: Μιά ἐκκλησία τοῦ 14ου αἰώνα χτισμένη σὲ ἕναν βράχο σὲ ὕψος 420 μ. Εἶναι τοποθετημένη στὴν ἔξοδο τοῦ ρέματος τοῦ Παπᾶ, κοντὰ στὸ χωριὸ Βροντοῦ. Ὑπάρχουν δύο ἁγιογραφίες στὴν ἐκκλησία, ἡ πιὸ πρόσφατη χρονολογεῖται ἀπὸ τὸν 17ο αἰώνα.

 Ἡ ἐκκλησία τοῦ Ἁγίου Ἀθανασίου στήν Ἄνω Σκοτίνα εἶναι κτίσμα τοῦ 17ου αἰώνα μὲ ἕνα ἔξοχα χρωματισμένο ἐσωτερικό. Μιά σειρὰ ἀφηγήσεων ἀπὸ τὴν Παλαιὰ καὶ τὴν Καινὴ Διαθήκη κοσμοῦν τὸ Ναὸ καὶ μιά μεγάλη σύνθεση τῆς Δευτέρας Παρουσίας τὸ Νάρθηκα. Χαρακτηριστικὸ εἶναι τὸ ξύλινο τέμπλο.

         Τό ἐξωκκλήσι τῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ στήν περιοχή τῆς Σκοτίνας μέ τίς περίφημες τοιχογραφίες του.

         Τό Μοναστῆρι τῆς Παναγίας Κανάλων, εὑρίσκεται σὲ ἀπόσταση 8 χλμ. ἀνατολικά τοῦ χωριοῦ Καρυά, στὴ χαράδρα τῆς Ζηλιάνας. Εἶναι ἀφιερωμένο στὴ γέννηση τῆς Μητέρας τοῦ Θεοῦ. Ἡ ἴδρυσή του σύμφωνα μὲ τήν παράδοση, χρονολογεῖται περίπου τόν 11ο αἰῶνα. Εἶναι Μετόχι τῆς Μονῆς τοῦ Ἁγίου Διονυσίου.

         Μοναστῆρι τῆς Ἁγίας Τριάδος - Σπαρμοῦ. Στὴν ἔξοδο τοῦ ρέματος τοῦ Μαυρατζᾶ καὶ σὲ ὑψόμετρο 1.020 μ. βρίσκεται ἡ ἀνδρώα Ἱερά Μονὴ τῆς Ἁγίας Τριάδος τοῦ Σπαρμοῦ, ποὺ ἤκμασε στὶς ἀρχὲς τοῦ 18ου αἰώνα.

         Τὸ μοναστῆρι τοῦ Ἁγίου Γεωργίου πού βρίσκεται στὸ χωριὸ Ρητίνη καὶ εἶναι Μετόχι τῆς Μονῆς τοῦ Ἁγίου Διονυσίου. Εἶναι ἕνα μετα-βυζαντινὸ μνημεῖο μὲ σημαντικὲς ἁγιογραφίες τοῦ 14ου καὶ 16ου αἰώνα. Σύμφωνα μὲ λαϊκές μαρτυρίες ἀποτελοῦσε κρυσφύγετο τῶν ἀγωνιστῶν κατὰ τὴ διάρκεια τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγώνα.

         Στήν περιοχή τοῦ Λιτοχώρου ὑπάρχουν ἐπίσης καί τά ἑξῆς ἀξιόλογα ἐξωκκλήσια. Τῆς Ἁγίας Μαρίνας, τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου, τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς, τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων, τοῦ Προφήτη Ἠλία, τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου, τοῦ Γενεθλίου της Θεοτόκου (Παναγία πάπα-Νεχτάρη), ὁ παλαιὸς Ναὸς τῆς Ἁγίας Σολομονῆς (Μετόχι τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ἁγίου Διονυσίου) κ.ἄ.

                                            ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΙ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ

         Στὶς πλαγιὲς τοῦ Ὀλύμπου μπορεῖ κανεὶς νὰ ἐπισκεφθεῖ τὶς ἀρχαῖες πόλεις Δίον, Πίμπλεια καὶ Λείβηθρα, καθὼς καὶ τὸ κάστρο τοῦ Πλαταμῶνος, ποὺ εἶναι χτισμένο πάνω στὴν ἀρχαία πόλη Ἡράκλεια.

                                                                 ΑΡΧΑΙΟ ΔΙΟΝ

         Στοὺς πρόποδες τοῦ Ὀλύμπου καὶ μόλις 5 χλμ. ἀπὸ τὶς Πιερικὲς ἀκτὲς βρίσκεται τὸ ἀρχαῖο Δίον, ἡ ἱερὴ πόλη τῶν Μακεδόνων. Ἀπὸ τὰ ἀνασκαφικὰ εὐρήματα προκύπτει ὅτι τὸ Δίον καλύπτει μιά ζωὴ 1000 χρόνων, ἀπὸ τὸν 5ο αἰ. π.Χ. μέχρι τὸν 5ο αἰ. μ.Χ.

         Στὸ Δίον συγκεντρώνονταν οἱ Μακεδόνες, γιὰ νὰ τιμήσουν σὲ τακτὰ χρονικὰ διαστήματα μὲ θυσίες καὶ ἀναθήματα τοὺς Ὀλυμπίους θεούς. Ὁ ἐπίλογος γιά τήν πόλη γράφηκε τὸν 5ο αἰ. μ.Χ., ἀπό καταστρεπτικούς σεισμούς, πλημμῦρες καὶ ἄλλες θεομηνίες. Σήμερα στὸ Ἀρχαιολογικὸ Μουσεῖο τῆς περιοχῆς ἐκτίθενται τὰ εὐρήματα τῶν ἀνασκαφῶν. Κάθε καλοκαίρι διοργανώνεται τὸ Φεστιβὰλ Ὀλύμπου στὸ ἀρχαῖο θέατρο τοῦ Δίου.

 
                                             ΛΕΙΒΗΘΡΑ-ΠΙΜΠΛΕΙΑ-ΛΕΙΔΗΡΑ

        Στὴν περιοχὴ τῆς Σκοτίνας εἰκάζεται ὅτι βρισκόταν ἡ ἀρχαία Πίμπλεια, τὰ Λείδηρα καὶ τὰ Λείβηθρα, πόλεις ποὺ συνδέθηκαν μὲ τὴ ζωὴ καὶ τὸν θάνατο τοῦ Ὀρφέα.

        Τὰ Λείβηθρα καὶ ἡ Πίμπλεια βρίσκονταν στοὺς πρόποδες τοῦ Ὀλύμπου καὶ στὸ βόρειο τμῆμα τῆς Σκοτίνας. Ἀνακαλύφθηκαν τείχη, τὰ ὁποῖα κτίστηκαν ἀπὸ τὸν Βασιλιὰ Ἀρχέλαο τῆς Μακεδονίας, στὰ τέλη τοῦ 5ου π. Χ. αἰώνα.

        Σύμφωνα μὲ τὴν παράδοση, τὰ Λείβηθρα ἢ ἡ γειτονικὴ πόλη τῆς Πίμπλειας, θεωροῦνται ἡ πατρίδα τοῦ Ὀρφέα Στήν περιοχὴ ἴσως γίνονταν οἱ ἀρχαιότερες μυστηριακὲς τελετὲς.

        Στὴν Παραλία τῆς Σκοτίνας ἀνακαλύφθηκαν καὶ τὰ ἐρείπια μιᾶς ἀρχαίας πόλης ποὺ μᾶλλον ἀποδίδονται στὴν πόλη Λείδηρα.

                                               ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ ΤΟΥ ΠΛΑΤΑΜΩΝΑ

        Ἀποτελεῖ κάστρο - πόλη τῆς μεσοβυζαντινῆς περιόδου τοῦ 10ου αἵ. μ.Χ. Εἶναι χτισμένο νοτιανατολικὰ τοῦ Ὀλύμπου, στὴ θέση τῆς ἀρχαίας πόλης Ἡράκλειας. Ὁ Πύργος του, ποὺ δεσπόζει πάνω στὴν ἐθνικὸ ὁδό, εἶναι ἕνα ἐπιβλητικὸ μεσαιωνικὸ φρούριο.

        Σημαντικὰ εὑρήματα ἀποτελοῦν : ὁ βυζαντινὸς ναὸς τοῦ 10ου - 11ου αἰώνα, οἱ οἰκίες 10ου αἰώνα, ὁ ναὸς τοῦ 18ου αἰώνα, τὸ τμῆμα ἑλληνιστικοῦ τείχους καὶ ἡ πύλη στὸ τεῖχος τοῦ ἀκροπυργίου