Σκοπός τῆς ψυχολογίας εἶναι ἡ ἀποκατάσταση τῆς ὑγείας ἐνῶ τῆς ὀρθοδόξου ποιμαντικῆς εἶναι ἡ σωτηρία, ἡ ὁποία ὅταν τήν εὕρη κανείς ὁδηγεῖ ἀναπόφευκτα πάρα πολλές φορές καί στήν ὑγεία τοῦ ἀνθρώπου. Ἡ ἀδιαίρετη ψυχοσωματική ἑνότητα τοῦ ἀνθρώπου συνθέτει πρωτογενεῖς, δευτερογενεῖς καί τριτογενεῖς δομές τῶν ὀργάνων τοῦ σώματος ἕως καί τῶν λεπτῶν ὀργανιδίων τοῦ κυτταροπλάσματος, ὅπως ἐπίσης καί τῶν δυνάμεων τῆς ψυχῆς. Ἡ ἰατρική ψυχολογία ἐρευνᾶ κυρίως τίς δευτερογενεῖς καί τριτογενεῖς δομές, ἡ φιλοκαλική ὅμως ἐμπειρία ἐξετάζει τίς πρωτογενεῖς λειτουργίες τῆς νοερᾶς καρδίας, οἱ ὁποῖες ἐνεργοῦν καί δροῦν στόν εὐρύτερο χῶρο τοῦ ἀνθρώπου. Πρωτογενής δομή, κατά τόν Μέγα Βασίλειο, εἶναι ὁ καθ' αὐτό ἄνθρωπος, δηλαδή ἡ νοερά του οὐσία. Δευτερογενής δομή εἶναι τό τοῦ ἀνθρώπου, δηλαδή τό σῶμα του καί τριτογενής τά περί τόν ἄνθρωπο, δηλαδή τό περιβάλλον του.

Ἡ Ἐκκλησία ἀσχολεῖται κυρίως μέ τόν καθ' αὐτό ἄνθρωπο χωρίς νά παραθεωρεῖ καί τίς δύο ἄλλες δομές. Προσπαθεῖ νά συναρμόση τόν νοῦ τοῦ ἀνθρώπου μέ τόν Θεό ἀπ' ὅπου θά ἐπέλθη ἁρμονία καί θεία δύναμη καί στίς ἄλλες δύο δομές.

Ἡ ψυχολογία ἀσχολεῖται κυρίως καί βασικῶς μέ τίς δύο ὁρατές δομές χωρίς συνήθως νά προϋποθέτη τήν πρώτη, τουλάχιστον ὅπως τήν ἀντιλαμβάνεται ἡ ὀρθόδοξη διδασκαλία. Γι' αὐτό καί ἡ θεραπευτική της ἀποτελεσματικότητα, κατά τήν ὁμολογία τῶν ἰδίων, εἶναι μειωμένη καί ὄχι οὐσιαστική. 

Ὁ ἐμφορούμενος ὑπό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος πνευματικός ἡγέτης κατά τήν ποιμαντική του διερεύνηση, στόχο του ἔχει νά διαλύση τίς παθολογικές διαπλοκές πού συνθέτουν οἱ "λογισμοί τῆς κακίας" καί νά ἐξαλείψη τά παθολογικά μορφώματα πού δημιουργοῦνται στό ἀπύθμενο βάθος τοῦ ἀνθρώπου. Ἀγωνίζεται νά ἀντικαταστήση μέ ἀγαθά πνευματικά νοήματα τόν αἰχμαλωτισμένο καί πρός τά κάτω νεύοντα νοῦ του, ὥστε ὁ νοερός κόσμος του, πού βρίσκεται μέσα στόν αἰσθητό, νά ἀποκατασταθῆ ἐν Χριστῷ καί νά ἀποφευχθῆ ἡ ψυχοπνευματική ἐκτροπή πού εἶναι ἡ νόσος καί νά ἀφεθοῦν οἱ σωματικές λειτουργίες ἐλεύθερες νά λειτουργήσουν κατά φύσιν.

Ἡ παράδοση τῆς Ἐκκλησίας, πού οὐσιαστικά εἶναι ἡ ζωή τοῦ ζωαρχικοῦ Πνεύματος σ' αὐτήν, μᾶς κληροδότησε τήν ὀρθή ἑρμηνεία τῶν θείων Γραφῶν καί κανόνων της. Ὁ πνευματικός ἡγέτης πρέπει νά εἶναι ἐμποτισμένος ἀπ' αὐτή τήν παράδοση καί νά διδάσκει τόν ἀληθινό Τριαδικό Θεό, ὁ Ὁποῖος εἶναι ὁ μόνος ἰατρός τῆς ψυχῆς καί τοῦ ἰδίου καί τῶν ἀνθρώπων, μ' αὐτές τίς προϋποθέσεις. Πρέπει νά γνωρίζη ἐκ πείρας ὅτι τό πολυτιμώτερο πρᾶγμα στόν κόσμο εἶναι ἡ σύνδεση τοῦ ἀνθρώπου μέ τόν Θεό τῆς ἀγάπης καί ὅτι ἡ ἀγάπη στόν Χριστό συνδέεται ἀναπόσπαστα μέ τήν ἀγάπη στόν ἄνθρωπο καί ἄν θέλη νά προσφέρη ἀληθινή ἀγάπη στόν ἄνθρωπο πρέπει νά προσφέρη ἀληθινή ἀγάπη στόν Χριστό, ὁ Ὁποῖος θά τόν καταστήση ἀπλανῆ φορέα καί καθοδηγητή τῶν ψυχῶν.